Γεώργιος Βιζυηνός – Διηγήματα Α’

με αφορμή το βιβλίο «Γεώργιος Βιζυηνός – Διηγήματα Α’ » εκδόσεις Νεφέλη

   Η επαφή μου με την παλιά ελληνική λογοτεχνία ήταν πάντα σαν ένα ταξίδι σε ξεχασμένα λιμάνια και τόπους. Ένα ταξίδι που ξεκινά από μικρή ηλικία και το οποίο το οφείλω στην μάνα μου. Σε παιδική ηλικία, πέρα από τα πιο σύγχρονα για τότε παιδικά βιβλία , ήρθα και σε επαφή με τον «Μάγκα» και τον «Τρελαντώνη» της Πηνελόπης Δέλτα. Τα συγκεκριμένα αποτελούν και την πρώτη σοβαρή προσπάθεια για ελληνική παιδική λογοτεχνία. Σίγουρα μία πολύ διαφορετική εποχή με αρκετά διαφορετική , αλλά όχι και τόσο, γλώσσα, και νοοτροπίες. Πολύ πιο μετά ταξίδεψα στην «Αιολική γη» , συγκινήθηκα με το «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» και σε πιο εφηβική ηλικία ακολούθησα τους δαιδάλους της «Φόνισσας» και την διαδρομή της «Πάπισσας Ιωάννας». Όμως η διαδρομή δεν αφορούσε αποκλειστικά την ανάγνωση. Υπήρχε και το θέατρο όπου το κουβάρι της ελληνικής «Βαβυλωνίας» ξετυλιγόταν μπροστά μου, παρουσιάζοντάς μου ένα οικείο μέσα στον παραλογισμό του, κόσμο. Τις ετερόκλητες νοοτροπίες που προσπαθούσαν να αποκτήσουν κοινό τόπο ανάγνωσης και δράσης (sic).

  Παρότι πολλοί και πολλές μπορεί να τους ακούγονται πολύ βαριά όλα αυτά θα πω ότι ποτέ δεν έγιναν με επιβολή αλλά ως προτάσεις. Ένα ταξίδι δεν μπορεί να επιβληθεί, αν και «επιβάλλεται» να μάθεις να δοκιμάζεις και να ταξιδεύεις.

  Παρότι δεν ήμουν και ο καλύτερος μαθητής στην γλώσσα και στα φιλολογικά, μάλλον κάκιστος θα έλεγα, δεν με προβλημάτισε ποτέ η παλιά γραφή. Είτε μου δώσετε ένα πολυτονικό κείμενο είτε ένα μονοτονικό, μου είναι αδιάφορο. Αγνοώ τα «μπαρμπαδάκια» τριγύρω από τις λέξεις και εστιάζω στην γραφή του συγγραφέα. Ένα καλό κείμενο είναι ένα καλό κείμενο ανεξαρτήτως τονισμού. Μπορεί κανείς να συναντήσει μονοτονικό κείμενο πολύ βαριά στολισμένο και οπισθοδρομικό, κι από την άλλη ένα πολυτονικό μοντέρνο και πειραματικό.

  Ένας από τους αγαπημένους συγγραφείς αυτής της εποχής είναι ο Βιζυηνός. Παρότι γράφει σε αρχαΐζουσα, η γραφή του είναι λιτή και ουσιαστική. Στην κείμενά του παρακολουθούμε την ελληνική κοινωνία του 19ου αιώνα όπου όμως μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι επικρατούσαν και τότε αντίστοιχες εσωτερικές αντιθέσεις. Σύγκρουση δυτικοευρωπαϊκής κουλτούρας και ρωμαίικης (ελληνικής). Η μοντέρνα νέα γενιά, σπουδαγμένη σε σχέση με την προηγούμενη, αντιμετωπίζει την παράδοση των γονιών της σαν κάτι ξένο και παρωχημένο.

Στο συγκεκριμένο τομίδιο υπάρχουν τα εξής διηγήματα:

• Το αμάρτημα της μητρός μου
• Ποιος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου
• Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως

  Από τα τρία , τα δύο πρώτα που είναι και τα πιο γνωστά, είναι κορυφαία. Ενώ το τρίτο δεν μπορώ να πω ότι με ενθουσίασε. Θα προσπαθήσω να σας τα περιγράψω αλλά θα είμαι όσο μπορώ συνοπτικός. Οι «αποκαλύψεις» συνήθως χαλάνε την μαγεία της ανάγνωσης και δεν αφηνόμαστε εύκολα μετά στο παιχνίδι των λέξεων.

  Τα δύο πρώτα διηγήματα, το λοιπόν, είναι έντονα αυτοβιογραφικά. Καλό είναι διαβαστούν με την σειρά έκδοσης παρότι διαβάζονται άνετα και αυτόνομα.

  Στο «Το αμάρτημα της μητρός μου» η μητέρα του συγγραφέα εμφανίζεται να έχει μία παθολογική ανάγκη να υιοθετεί κορίτσια. Μία μανία που σταδιακά αναστατώνει την ζωή των αγοριών της οικογένειας και οδηγεί στον θυμό αν όχι οργή. Γεγονός που το επιδεινώνει και η άθλια οικονομική κατάσταση της οικογένειας. Όμως η αλήθεια δεν είναι τόσο προφανής, και ένα μυστικό από το παρελθόν έρχεται να αιτιολογήσει τα πάντα.

  Στο «Ποιος ήτον ο φονεύς του αδερφού μου» πάλι πρωταγωνιστεί η μητέρα του συγγραφέα αν και παρασκηνιακά περισσότερο. Ανακοινώνει τον συγγραφέα ότι ο αδελφός του έχει δολοφονηθεί κι ότι εκείνη αναζητά τον δολοφόνο. Ταυτόχρονα εμφανίζεται κι ένας Τούρκος με την μητέρα του οι οποίοι την θεωρούν ευεργέτιδα. Πάλι το παρελθόν θα έρθει να εξηγήσει το παρόν κι όχι απαραίτητα με προφανείς τρόπους.

  Και στα δύο διηγήματα ο συγγραφέας ακροβατεί , ανά σημεία, μεταξύ του τραγικού και του τραγέλαφου. Είναι δραματικά όμως και ανθρώπινα. Αυτοσαρκαστικά και τρυφερά. Αγαπά τους ήρωές του ο Βιζυηνός και δεν προσπαθεί να τους «στήσει στον τοίχο». Μπορεί να δει και το τραγικό τους και το αστείο τους (αν όχι γελοίο του).

  Από ιστορικής άποψης, εξαιρετικές βρήκα τις αναφορές στους πρώτους ταχυδρόμους, στο πώς έβλεπαν οι Έλληνες τους Τούρκους, την αίσθηση του καθήκοντος των λαϊκών ανθρώπων ως προς την τιμή, την αλληλεγγύη και της φιλοξενία. Μάλιστα τα τελευταία με ετερόκλητο θρησκευτικό μανδύα αλλά με κοινό παρανομαστή. Τέλος η αναφορά στις πρώτες εμφανίσεις των Νεότουρκων που περιγράφονται σαν αφελείς και επιπόλαιες προσπάθειες εκδυτικοποίησης της τούρκικης κοινωνίας.

  Το «Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως»  δεν το βρήκα τόσο ενδιαφέρον. Με κούρασε. Πλατειάζει, μοιάζει να μην έχει στόχο, άνοστο.

  Αρχικά υπέθετα λόγω τίτλου ότι αναφερόταν στην Νεάπολη Εξαρχείων. Αφού είδα ότι αναφέρεται σε μεγάλο ταξίδι με πλοίο , υπέθεσα την Νέαπολη Λακωνίας. Ούτε. Στην Νάπολη αναφερόταν (Νεάπολη Ιταλίας). Αυτό φυσικά αποτελεί μία μικρή λεπτομέρεια.

  Ο συγγραφέας ξεκινά ένα ταξίδι για την Νάπολη από το λιμάνι του Πειραιά. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού συναντά μία γνωστή του έφηβη και τον πρέσβη πατέρα της. Οι ταξικές και κοινωνικές διαφορές είναι έντονες όπως και ο πρόσκαιρος ενθουσιασμός του συγγραφέα για τα παιχνιδίσματα της έφηβης. Ο ενθουσιασμός του είναι τόσος που ανέχεται την ανούσια φλυαρία του πατέρα της.

  Παρότι θα μπορούσε να είναι ένα ακόμη αξιόλογο διήγημα δυστυχώς μοιάζει να μην έχει ειρμό και κυρίως στόχευση. Εμφανίζονται δύο ταυτόχρονα στόχοι

  Ο ένας είναι η έφηβη κοπέλα, ο ερωτικός ενθουσιασμός που προκαλεί,  καθώς και η θέση της γυναίκας ασχέτως τάξης εκείνη την εποχή

  Ο άλλος είναι ο πατέρας πρέσβης με την βαθύπλουτη κενότητά του και την κοινωνική του απόσταση από τα καθημερινά.

   Κανένα από τα δύο τελικά δεν προσεγγίζεται επαρκώς.

-//-

  Παρόλες τις δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει ένα σύγχρονος αναγνώστης λόγω της γλώσσας κυρίως,  θεωρώ ότι το ταξίδι στα κείμενα της παλιάς λογοτεχνίας αξίζει. Είναι καλό να ερχόμαστε σε επαφή με αυτά τα κείμενα και να αποκτούμε μία πιο σφαιρική εικόνα της ταυτότητάς μας.  Ο Βιζυηνός δεν νοιώθει ούτε υποδεέστερος ούτε ανώτερος. Απλά περιγράφει. Συνθέτει έναν καθρέπτη από ετερόκλητα κομμάτια χωρίς κόμπλεξ ανωτερότητας ή κατωτερότητας (πλευρές του ίδιου νομίσματος). Ξέρει ότι σε αυτόν τον καθρέπτη ανήκει κι αυτός και προσπαθεί να είναι αληθινός, ειλικρινής. Ο Ρωμιός και ο Ευρωπαίος κάθονται και συνομιλούν , με τα λάθη τους και τα σωστά τους.

Καλό  μας ταξίδι

 

Advertisement